Biobased bouwen en isoleren – wat is het?

De Werkgroep Energietransitie kiest, vanwege duurzaamheid en om de aarde zo min mogelijk te belasten, voor biobased isolatiematerialen. Nu, en zeker op de langere termijn is dat het beste voor onszelf, de aarde en het klimaat. Maar wat is het en wat valt er over te zeggen? Hieronder wat meer informatie hierover, geschreven en verzameld door ons als ingevoerde leken.

Wat is biobased bouwmateriaal?
“Biobased bouwmaterialen zijn bouwmaterialen gemaakt van dierlijk materiaal of van schimmels, planten, bacteriën die ecologisch verantwoord geteeld, geoogst, gebruikt en hergebruikt worden. Deze biobased materialen zijn (in de levenscyclus van het materiaal):

  • afkomstig van een regeneratieve teelt die de ecologisch gezonde condities van de oogstlocatie waarborgt, nu en later;
  • gemaakt van grondstoffen uit de levende natuur die na een oogst terug groeien binnen 100 jaar;
  • geen abiotische grondstoffen uit geologische formaties, zoals zand en klei;
  • later herbruikbaar als grondstof in een nieuw bouwmateriaal of in de natuur.” (citaat Rijksoverheid)

Kortom: biobased bouwmateriaal heeft een duurzame oorsprong, komt uit een een milieuvriendelijk productieproces en is goed te recyclen of te verwerken als afval. 

Waarom is biobased bouwmateriaal een goede oplossing?
“Het gebruik van duurzame, biobased bouwmaterialen draagt bij aan het oplossen van meerdere maatschappelijke opgaven. Allereerst zorgt biobased bouwen voor CO₂- reductie in de bouwsector, niet alleen doordat er minder CO₂-intensieve materialen (zoals beton, bitumen of minerale wol) nodig zijn, maar ook doordat CO₂ voor een lange periode wordt vastgelegd in bouwwerken. In de landbouwsector kan de teelt van biogrondstoffen bovendien zorgen voor CO₂-reductie door de verdringing van emissie-intensieve activiteiten (bijvoorbeeld als veeteelt gedeeltelijk plaatsmaakt voor vezelteelt) en de vastlegging van koolstof in de bodem. Daarnaast kan de teelt van biogrondstoffen een rol spelen bij de verduurzaming van de landbouw omdat vezelgewassen geen of nauwelijks meststoffen, water en gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben. En dit heeft weer een positief effect op de bodem- en waterkwaliteit. Verder leidt de toepassing van biobased bouwmaterialen tot een verminderd beslag op primaire abiotische grondstoffen, een belangrijke pijler in de transitie naar een circulaire economie. Tot slot biedt de teelt van biogrondstoffen kansen om de kwaliteit van de natuur en het Nederlandse landschap te verbeteren.” (citaat Rijksoverheid, 2023, p.5,6)

De maatschappelijke bijdrage van de teelt, verwerking en toepassing van biogrondstoffen in de bouw (Rijksoverheid, Nationale Aanpak Biobased Bouwen, 2023, p.9)

Soorten biobased bouwmateriaal
Er komen steeds meer soorten biobased bouwmateriaal op de markt. Je kunt denken aan: hout, stro, vlas, hennep, schapenwol, schelpen, olifantsgras, bamboe, persplaten van tweedehands kleding, etc. Zie hieronder ook het schema van het College van Rijksadviseurs. De kwaliteit, betaalbaarheid en beschikbaarheid verbeteren continu. Naast biobased bouwmateriaal kan natuurlijk altijd gebruik gemaakt worden van gerecycled materiaal (als het materiaal zich daarvoor leent, zoals hout, steen en metaal).

De isolatiewaarden van het materiaal zijn verschillend. Zie hieronder diverse websites waar informatie hierover te vinden is, kijk bijvoorbeeld bij Wageningen Universiteit, College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs, Isoleer Bewust.

Er is discussie over schapenwol. Milieucentraal ontraadt wol, tenzij het van schapen afkomstig is uit de biologische landbouw. Zij rekenen voor dat wol een grote uitstoot van broeikasgassen met zich meebrengt. Daar kan je tegenin brengen dat deze schapen toch gehouden worden voor hun vlees en dat hun wol op dit moment grotendeels in de verbrandingsoven terecht komt. Maar biologische schapenwol heeft natuurlijk sowieso een kleinere voetafdruk…

Tonzon aluminiumfolie is geen biobased isolatiemateriaal. Alle aluminium die gewonnen wordt, komt immers nooit meer terug in de aarde, de mijnen maken het landschap kapot, vergiftigen mogelijk de grond en verdringen landbouwers. Werken in de bauxietmijnen is bovendien zwaar en ongezond (en krijgen mensen fatsoenlijk uitbetaald?). Onze werkgroep maakt vooralsnog toch voor deze isolatiefolie een uitzondering, omdat het flinterdun is (dus betrekkelijk weinig materiaal vergt), heel lang meegaat, geen nadelige gevolgen heeft bij verwijdering (geen resten die schadelijk zijn) en weinig uitstoot oplevert bij vervoer (omdat het zo licht is). Daarnaast is er op dit moment nog geen biobased alternatief.

Bron: https://www.collegevanrijksadviseurs.nl/projecten/nieuwe-bouwcultuur/voorbeeldprojecten/wat-is-biobased-bouwen

Kosten
Over het algemeen is biobased materiaal wat duurder dan niet-biobased bouwmateriaal. Het gebruik van milieuvriendelijk isolatiemateriaal wordt door de overheid aangemoedigd. Vanaf 2024 krijg je daarom bovenop de gewone ISDE-subsidie een extra bedrag als je biobased isolatiemateriaal gebruikt. In de meldcodelijst isolatiematerialen van RVO staan de biobased isolatiematerialen die aan de subsidie-eisen voldoen.

Meer informatie
Hieronder vindt u allerlei informatie over biobased bouwmateriaal: over de voor- en nadelen, de mogelijkheden, de vorderingen in de praktijk, onderzoeken. Aanvullingen zijn welkom!

Informatie Rijksoverheid:

Informatie Gemeente Bergen:

Informatie vanuit onderzoek/wetenschap (onvolledig en in willekeurige volgorde):

Handige websites en informatie (onvolledig en in willekeurige volgorde):

Vogelkijkhut Tij langs het Haringvliet, geheel opgebouwd uit natuurlijke materialen. Foto: Centre of Expertise Biobased Economy

Informatie van bedrijven (onvolledig en in willekeurige volgorde):

versie 3 juli 2024